گسترش شهرهای الکترونیکی و نقش آن در ارتقای خدمات شهری از دیدگاه شهروندان مورد شناسی: کلانشهر تبریز

در جهان معاصر، یکی از مهمترین حوزه‌های تغییر و به تبع آن توسعه در زندگی اجتماعی افراد، تغییر و تحول در حوزه‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی است. این امر ریشه در نیاز مبرم انسان قرن بیست و یکم به آگاهی دارد تا از این طریق بتواند خود را با شرایط پیچیده و آهنگ سریع تحولات سازگار نماید. در این میان شهرها و به‌ویژه کلانشهرها، به مثابه هسته‌های متراکم جمعیتی و به‌عنوان جذاب‌ترین مکان‌ها برای سکونت افراد، به شدت از این تغییر متأثر شده‌اند. تحقق شهر الکترونیک علاوه بر ایجاد الگویی نوین در سطح شهرها، دسترسی شهروندان و مدیران را به خواسته‌های یک جامعه شهری توسعه‌یافته، خلاق، پاک، فرهنگی و دانش محور فراهم می‌کند. پژوهش حاضر ترکیبی از دو شاخۀ تخصصی گسترش شهر الکترونیک و ارتقای خدمات شهری در کلانشهر تبریز تدوین یافته است. نوع تحقیق کاربردی-توسعه‌ای و رویکرد حاکم بر آن توصیفی-تحلیلی و علّی است که برای گردآوری اطلاعات از روش‌های میدانی و اسنادی کمک گرفته شده است و براساس آن، اطلاعات در قالب 354 پرسشنامه در مناطق دهگانۀ شهر تبریز جمع‌آوری و سپس با استفاده از نرم‌افزار SPSS و ارزش‌گذاری متغیرها با بهره‌گیری از طیف لیکرت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که شهر تبریز از نظر شاخص‌های انتخابی، پس از انجام آزمون t تک نمونه‌ای، میزان t برابر با 974/14-بوده که بیانگر ناپایداری شاخص‌ها و روبرو بودن شهر با مشکلات و چالش‌های متعدد در وضعیت موجود می‌باشد. برطبق یافته‌ها، دیدگاه پاسخگویان نشان می‌دهد که بین سطح سواد اطلاعاتی شهروندان و پذیرش مظاهر مختلف ICT و شهر الکترونیک، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ بدین معنی که به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و الکترونیکی شدن شهر می‌تواند بخشی از این چالش‌ها را حل نماید. علاوه بر آن، اعتقاد شهروندان بر این است که تحقق شهر الکترونیک بر ارتقای خدمات شهری اثرگذاری بالایی خواهد داشت ومیزان t به‌دست آمده برابر با 704/19 می‌باشد. در کل، بالای 79 درصد شهروندان موافق با ضرورت تحقق شهر الکترونیک هستند و گرایش آنها نسبت به استفاده از ICT بالاست؛ بنابراین جامعه شهری تبریز تأثیر فناوری‌های نوین را به‌عنوان یک امکان و فرصتی بزرگ بر ارتقای خدمات شهری می‌پذیرند. با توجه به چالش‌های پیش‌روی، به‌کارگیری فناوری اطلاعات و الکترونیکی شدن شهر به‌عنوان پیش شرط توسعه می‌تواند به برنامه‌ریزان و دیگر متخصصان دخیل در فرایند مدیریت و برنامه‌ریزی شهری در نهادهای مختلف، جهت رسیدن به اهداف و پاسخگویی به شرایط جدید شهری کمک نماید. البته تحقق شهر الکترونیک نیازمند فراهم ساختن زیرساخت‌ها، فرهنگ‌سازی، تربیت شهروندانی الکترونیک و ... است.